هنرجو | آموزش تخصصی رشته های هنرستان
ریزگرد پدیده‌ای اتمسفریک است و مجموعه‌ای است از گرد و غبار، دود و دیگر ذره‌های خشک معلق در هوا که باعث کدر شدن آسمان می‌شوند. منشاء ریزگرد آلاینده‌های صنعتی، آمدوشد خودروها، گسترش بیابان‌ها، آتش‌سوزی جنگل‌ها، شخم زدن زمین در آب‌وهوای خشک و … است. ریزگرد اغلب زمانی رخ می‌دهد که ذرات گرد وغبار و دود در هوای خشک افزایش یابد.
کشور ایران و همسایه غربی آن در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان قرارگرفته‌اند و بیش از دوسوم مساحت ایران در اقلیم خشک و نیمه‌خشک واقع شده است. میانگین بارش سالیانه در ایران نصف میانگین بارش سالانه در جهان است. ایران در معرض وقوع پدیده گردوغبار در مقیاس محلی، منطقه‌ای و جهانی قرار دارد. مناطق غرب کشور به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیمی و نزدیکی به بیابانهای کشورهای مجاور مانند عراق، سوریه و عربستان در معرض سامانه‌های گردوغبار است.
گردوغبار به ذراتی با قطر کمتر از ۵ میکرون که حاصل فرسایش بادی و بیابانزایی بوده و می‌تواند تا مسافت بسیار طولانی جابجا و منتقل شود، گفته می شود. از ۴ دهه پیش تا به امروز، پدیده گردوخاک در مناطق وسیعی از جهان ازجمله نواحی جنوب غرب آسیا، آسیای مرکزی، جنوب غرب آمریکای شمالی، شمال آفریقا و … که کمربند گردوغبار جهانی گفته می‌شود، به فراوانی دیده شده است.
گردوغبار یک فرایند طبیعی، خاص مناطق بیابانی و صحراهاست، که ناشی از عملکرد بادهای قوی بر سطح خاک بوده و سبب معلق شدن ذرات ریز خاک در فضای نزدیک سطح زمین می‌شود. در سال‌های اخیر، تأثیر عوامل طبیعی همانند کاهش بارندگی، خشک‌سالی‌های مداوم و رطوبت نسبی محیط به همراه تشدید فاکتورهای محیطی نظیر استفاده بی‌رویه از منابع آبی مناطق بیابانی، از بین رفتن نیزارها و وقوع جنگ موجب خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌های بیابانهای شرق عراق و عرصه‌های جنوبی کشورمان و تنک شدن یا از بین رفتن کامل پوشش گیاهی در این مناطق گردیده است. نتیجه چنین وقایعی گسترش شدید گردوغبار که به نام ریز گرد معروف هستند، در بخش‌های غربی، جنوب غربی و مرکزی ایران بوده و توانسته در کوتاه‌مدت اثرات نامطلوبی بر محیط زیست، اقتصاد و سلامت ساکنین ۱۷ استان کشور به‌ویژه شهرهای مرزی همانند اهواز، کردستان ، کرمانشاه و … بر جای گذارد. در حقیقت نمایان شدن دوران‌های خشکی و بروز پدیده‌های اقلیمی خاص از یک‌سو و افزایش ناگهانی جمعیت و بهره‌برداری‌های ناصحیح از منابع آب‌وخاک از سوی دیگر سبب تشدید فرسایش بادی و ایجاد بیابانزایی در کشور شده است.
عوامل کلی موثر بر ایجاد پدیده گرد وغبار:
- مهار آب‌های سطحی
- انحراف مسیر رودخانه‌ها و برداشت بی‌رویه از منابع آب
- وضعیت زمین و تغییر کاربری اراضی
- کم‌بارشی و خشکسالی
- میزان رطوبت خاک
- دانه‌بندی و نوع خاک
- فقدان پوشش گیاهی منطقه
- انتقال ذرات معلق توسط جریانات سطوح فوقانی جو به نقاط دورتر
- وزش بادهای به نسبت شدید بر روی بیابانهای با خاک نرم و خشک
- حرکت صعودی هوا و انتقال قائم ذرات گرد وخاک معلق
راهکارهای مقابله با گرد وغبار:
- ایجاد کمربند فضای سبز اطراف شهرها، حفظ وگسترش فضای سبز درون شهری
- توسعه وتجهیز مراکز درمانی وپزشکی
- افزایش آگاهی های عمومی
- مدیریت صحیح منابع آب و خاک
- کنترل فعالیت های عمرانی ومنابع ساکن تولید گرد وغبار
- استفاده ازفناوری های نو در مهار گرد و غبار
- مقابله با بیابانزایی
برگرفته از سایت: پاژین
